Julian Barnes, Alsof het voorbij is

Er is geen bepaalde volgorde in de boeken die ik lees. Niet na A de schrijver B die naar men zegt sterk door A is beïnvloed, of een reeks boeken met een zelfde thema. Het is wel zo dat ik zelf werd beïnvloed in mijn lezen door het laatste gelezen boek, Bekentenissen van Zeno, door Italo Svevo.
In beide gevallen is een oudere man aan het woord, een man die terugkijkt op zijn leven en probeert zijn eigen rol daarin te begrijpen, te verklaren, of beide. Daarmee houdt de vergelijking op. Terwijl Zeno schrijft als start van een psychoanalyse, is Julian Barnes’ hoofdpersoon geconfronteerd met een keten van gebeurtenissen die tijdens zijn middelbare schooltijd is begonnen. Ongeveer veertig jaar nadat hij zijn studie afrondde, krijgt hij een brief van een notaris, die er op indirecte manier de oorzaak van is dat hij contact opneemt met een jeugdliefde uit die periode. Intussen probeert hij, Anthony – voor de meesten Tony – Webster, een onderzoek te doen naar de geschiedenis en zijn eigen rol. Een onderzoek vanuit zijn eigen geheugen. Hij is zich wel bewust van de onbetrouwbaarheid daarvan, hoe iedereen zijn eigen geschiedenis onthoudt en verfraait tot hij op het laatst niet beter meer weet dan zo was het. Hier speelt het feit dat hij geschiedenis heeft gestudeerd een rol, plus sommige uitspraken van zijn toenmalige leraar. Webster is veel meer een denkend dan een voelend mens, daarbij is hij voorzichtig en risico mijdend, wat maakt dat hij op afstand van de meeste mensen blijft. En bleef, want het grootste deel van het verhaal zien we in retroperspectief.
Ik wil niet de plot van het verhaal weggeven. Toch wil ik iets zeggen over wat de werkwijze van de schrijver lijkt. Hij heeft een verhaallijn die misschien niet wereldschokkend is, maar toch zeker voor Tony een onverwacht einde heeft, om niet te zeggen een schokkend einde. Zelfs voor hij dit ten volle weet, wordt hij teruggevoerd naar de tijd tussen zijn zestiende en circa tweeëntwintigste en naar zijn hele houding in het leven. Het leidt tot grote twijfels. Aan de hand van Anthony laat Julian Barnes de relevante episoden herbeleven. Relevante gebeurtenissen, gedachten en overwegingen, want wat niet aan het verhaal bijdraagt, is er ook niet in terecht gekomen. Geen uitweiding te veel, en op zinsniveau geen woord te veel. Met 158 pagina’s is ook het geheel compact. Mij deed het na afloop onmiddellijk teruggaan naar de eerste pagina. Herlezend kwam ik een aantal vooruitwijzingen tegen, maar steeds zo subtiel dat ze bijdragen aan de knappe constructie, zonder iets te verraden over de afloop van het verhaal.
Er zijn talloze romans die voorbeelden zijn van hoe je een roman moet schrijven. Daarmee zeg ik de schrijvers die dit blog volgen niet, dat je dit of enig ander voorbeeld klakkeloos moet volgen. Het is wel de moeite waard om voor jezelf na te gaan, wat je in deze aanpak aanspreekt en inspireert. Julian Barnes werd voor deze roman in 2011 bekroond met de Man Booker Prize.

Advertentie