Gabriel Dan keert na drie jaar Russische krijgsgevangenschap terug naar het westen. Hij is een van de duizenden die na afloop van de Eerste Wereldoorlog vaak te voet op weg zijn. Op de een of andere legale of niet zo legale manier moeten deze losgslagen soldaten zien te overleven. Gabriel is nog een van de meer geciviliseerden. Hij hoopt ‘in deze stad’ – waarvan sommigen zeggen dat het Lódz kan zijn– van zijn familie wat geld te krijgen. Hij neemt een goedkope kamer in Hotel Savoy.
‘Meer Europees dan alle andere herbergen van het oosten schijnt me Hotel Savoy met zijn zeven verdiepingen, zijn vergulde wapenschild en een portier in livrei. Het belooft water, zeep, een moderne wc, een lift, kamermeisjes met witte kapjes, vriendelijk glanzende po’s, als kostelijke verrassingen in kastjes van bruin hout, elektrische lampen die uit roze en groene kappen opbloeien als uit kelken, rinkelende bellen die aan één druk van de duim gehoorzamen; en met dons gevulde dekbedden, bolstaand en graag bereid het lichaam op te nemen.”
Joseph Roth zet met hetzelfde gemak als waarmee hij het hotel introduceert, zijn personages neer, Je zal ze niet gauw vergeten: Gabriel en zijn verwende, rijke neef Alexanderl, Ignaz, de liftbediende een sluwe heerser in het hotel, Zworimir die aan alles lak heeft… Roth vertelt het verhaal van Gabriel Dan in de ik-vorm. Hij blijft enige weken in het hotel en samen met hem maken we kennis met verschillende bewoners. Op de lagere verdiepingen wonen de gefortuneerden; op de hoogste etages, de aankleding wordt per etage troostelozer, de mensen die ook de laagste kamerprijs nauwelijks of niet kunnen betalen. Ze belenen bij Ignaz hun koffers. Die blijven met een hangslot op hun kamers staan en waardoor ze niet meer bij hun kleren kunnen. Ignaz komt regelmatig controleren of de sloten nog intact zijn.
Gabriel woont net niet op de bovenste etage. Hij leert daar wel het danseresje Stasia kennen, waarvoor hij gevoelens opvat, liefde bijna. In kamer 748 woont de clown Santschin, voor wie de dokter niet anders kan doen dan hem drie glazen wijn per dag voorschrijven. (Meer dan twee flessen overleeft hiji niet, vertrouwt de dokter Gabriel toe.) Door het hotel, waar iedereen het moeilijk heeft, gaat het gerucht dat de rijke Bloomfield zal komen. Hij zou nu al in Berlijn zijn. Hij wordt gezien als de verlosser: als Bloomfield komt zullen alle problemen worden opgelost, hij zal investeringen doen zodat er werk zal zijn, hij zal sommigen ondersteunen. Hij is een Amerikaans miljardair en in deze stad geboren. Een messias lijkt het haast wel.
Door Gabriel leren we de verschillende personages kennen. De lezer krijgt wel wat mee van zijn gedachten, maar in verhouding tot bijvoorbeeld die van Svevo’s Zeno, blijft het beperkt. Het fragment dat ik overneem geeft een beeld:
Ik moet afscheid nemen van Stasia.
Ze was geheel gekleed toen ik kwam en wilde juist naar het variété gaan.
Ze had een gele roos in haar hand en liet me daaraan ruiken.
‘Ik heb veel rozen gekregen – van Alexander Böhlaug.’
Misschien verwacht ze dat ik zal zeggen: Stuur die bloemen terug. Dat zou ik ook zeggen als ik niet gekomen was om afscheid voor altijd te nemen. Dus zeg ik alleen: ‘Alexander Böhlaug neemt mijn kamer over. Ik vertrek.’
Stasia bleef staan – op de tweede tree – we hadden juist de trap af willen gaan.
Misschien zou ze me gevraagd hebben te blijven – maar ik keek haar niet aan, bleef ook niet staan, maar ging koppig de trap af, alsof ik haast had.
‘Het is dus zeker dat u vertrekt?’ zei Stasia. ‘Waarheen?’
‘Dat weet ik nog niet precies.’
‘Het is jammer dat u niet wilt blijven.’
‘Ik kan niet blijven.’
Nu zei ze niets meer, en we liepen zwijgend tot aan het variété.
‘Komt u vanavond na de voorstelling thee drinken bij wijze van afscheid?’ vroeg ze.
Als Stasia me niet gevraagd, maar eenvoudig uitgenodigd had, zou ik ja hebben gezegd.
‘Nee.’
‘Nou – goede reis dan.’
Het is een voorbeeld van Roths methode om de personages en de situatie te vertonen. Heel veel plot zit er niet in deze korte, 134 pagina’s, roman. Toch blijf je de personages geboeid volgen en leef je mee met de kleine drama’s. Uiteindelijk zorgen gebeurtenissen van buitenaf voor een bijna apocalyptisch einde.
keesschrevel 
Geef een reactie