Nu moet ik eerlijk zeggen dat ik niet speciaal op zoek was naar de autobiografieën van bekende Nederlanders. Het was weer eens het -misschien- juiste boek op de juiste plaats. Ik ben bezig met een serie Levensverhalen te begeleiden en het leek me interessant om een verhaal dat het tot boek had gebracht te bekijken. En om het geld hoef je het in het boekenmarktcircuit niet te laten.
In de cursus maken de deelnemers losse verhalen. Aan de hand daarvan is goed te zien uit welke valkuilen de auteurs weer moeten klauteren, of waar het juist heel goed gaat. Een bundel van die verhalen kan een mooi monument vormen, maar na deze vingeroefeningen kan een cursist ook besluiten een complete autobiografie te schrijven. Tegelijkertijd ken ik iemand die bezig is verhalen uit haar leven te schrijven in de vorm van een roman. De autobiografische ik is een zij geworden en de namen van de personages zijn verzonnen. Ook uit de club levensverhalenschrijvers kwam de vraag op of dat kon, over jezelf schrijven in de hij/zij-vorm. Antwoord: ja, natuurlijk.
Ik was de trotse bezitter geworden van de memoires van Corry Brokken. Zou ik na een tijdje moedig lezen het boek met een zucht terzijde leggen? Ik was wel benieuwd en juist het feit dat het niet geschreven was door een auteur die de sporen dik en breed had verdiend, maakte me nieuwsgierig. Het viel me erg mee, ik was gecharmeerd van de stijl.
Qua vorm heb je het voor een compleet levensverhaal makkelijk. Je begint bij wat je je uit je kindertijd kan herinneren, aangevuld met wat informatie die je van je ouders of een oudere broer of zus hebt, en vanuit dat punt ga je chronologisch door de tijd. Als je een roman schrijft, kan je je afvragen waar je wil beginnen, en of je de dingen van vóór je beginpunt in flashbacks zal gieten. Ook het perspectief spreekt voor zich. De dingen zijn jou overkomen, de wereld is misschien niet helemaal zoals jij het ziet, maar jouw wereld is wat jij ervan ziet. Corry Brokken volgt precies dit systeem. Daarbinnen kan je nog veel kanten op. Je kan besluiten om vooral de leuke dingen te beschrijven, de dingen die jou in een goed en misschien wel veel te roze daglicht plaatsen. Haar manier van kijken maakte het verhaal boeiend, ze is namelijk bijzonder openhartig. Soms dacht ik, dat had je beter anders kunnen aanpakken, soms beschrijft ze hoe ze dat zelf ook, achteraf gezien, dacht. De openhartigheid begint al met het verhaal van haar vader die in de Tweede Wereldoorlog lid was van de Nationaal Socialistische Beweging, en met vele anderen na de oorlog in een van de kampen terecht kwam. Lange tijd vond ‘Nederland’ het heel gewoon om familie en kinderen van ‘foute’ landgenoten te discrimineren en te pesten. Dat maakten de kinderen Brokken ook mee. Het werd beter nadat Corry op een keer zo getergd werd dat ze een kleine overmacht pesters een flink pak slaag uitdeelde. Door ervoor te kiezen ook het NSB-verhaal op te nemen, maakt de schrijfster duidelijk dat ze moeilijke kwesties niet uit de weg gaat. Die openheid houdt ze vol, en juist daardoor wordt het een bijzonder lezenswaardig boek dat een beeld geeft van een mens met alle sterke en zwakke kanten.
Tijdens een cursusavond vertelde ik dat ik de memoires van Corry Brokken aan het lezen was. Sommige cursisten vroegen zich af, waarom? Is dat niet een zangeres van heel vroeger, een beetje tuttig, en zo? Ja, vast wel, in de vijftiger jaren (Brokken won het Songfestival van 1957) was iedereen dat, en inderdaad, ze is nooit met de hippy-stroom meegegaan. Des te aardiger, voor mij althans omdat ik me veel bezighoud met gewone Nederlanders die schrijven, om te zien hoe deze Brabantse met twee voeten op de grond, haar levensverhaal zou schrijven. Omdat ik de roddelmedia niet volg, was mij ook het wel en wee van Corry Brokken onbekend. Zou ik dan nu plotseling nieuwsgierig worden? Niet naar de feiten als zodanig. Of BN’er X een verhouding heeft met A of met B zal mij niet uit de slaap houden. Net als in een roman kan je met de hoofdpersoon meeleven als je wordt meegesleept in het emotionele leven van het personage. Met andere woorden, het wat iemand doet is minder interessant dan waarom hij of zij dat doet en hoe die persoon de dingen ervaart. Op dat punt, het belangrijkste punt dus, slaagt de auteur. Zo zelfs dat ik me begon af te vragen of zij alles zelf had geschreven. De uitgever kan er best een redacteur aan zetten om van een broddelwerkje een voor publicatie geschikt verhaal te maken. Misschien had ze als rechter met het schrijven van vonnissen schrijfervaring opgedaan? In een nawoord geeft ze het antwoord zelf. Perfectioniste als ze altijd was, wilde ze ook met dit boek geen half werk afleveren. Ze ging daarom naar de Schrijversschool in Amsterdam, nam tips en aanwijzingen ter harte, en schreef haar eigen verhaal.
In scenisch geschreven gedeelten is de ik, de Corry van dat moment, maar op andere momenten is de ik de schrijfster van nu, dat wil zeggen van toen ze het boek schreef, anno 1999-2000. Met die latere kennis weet ze meer, kan ze dingen schrijven als ‘dat het niet zou duren, wist ik toen nog niet.’ Daarmee geef je een kleine vooruitwijzing die de lezer nieuwsgierig maakt. Brokken maakt van die mogelijkheden een goed gebruik.
Het boek bevat 262 pagina’s. Wie weet hadden het er 524 kunnen worden. Dat is een kwestie van voortdurend kiezen tussen hoofdzaken en bijzaken. Een persoonlijke keuze, waarvan ik alleen kan constateren dat ik me nergens door onbelangrijke prietpraat hoefde te worstelen.
Over de feiten heb ik niet veel gezegd. Hoeft ook niet; je kunt ze op internet vinden. Wat je daar niet kan vinden is hoe de hoofdpersoon van al die gebeurtenissen haar leven heeft ervaren. Juist dat maakt de autobiografie interessant.
keesschrevel 