Sylvia Plath werd in Boston geboren, studeerde in Cambridge waar ze in 1956, op mijn verjaardag, trouwde met de Engelse dichter Ted Hughes. Ik ga niet de algemeen bekende feiten herhalen, behalve dan dat haar bekendste werk De glazen stolp is en dat ze in 1963 stierf als gevolg van ernstige depressies. Dit boek bevat verhalen en aantekeningen die door Hughes zijn geselecteerd en van een nawoord zijn voorzien.
In de verhalen viel mij vooral de intensiteit op. Niets is vrijblijvend. In het eerste verhaal is de ik aan het werk in een psychiatrische kliniek, waar ze buiten haar werk om oude patiëntendossiers doorspit om daaruit de dromen over te schrijven. Dit valt, uiteraard zou ik bijna zeggen, niet onder de opdrachten van haar cheffin, Miss Taylor. Het moet dus stiekem gebeuren op momenten dat Miss Taylor er niet is.
In een vergelijking met de alledaagse mens, de aan de maatschappij aangepaste, valt de ik buiten het ‘normale’. Wat me doet denken aan de schrijfster die ook niet aan de norm voldeed en bij tijd en wijle leed onder stoornissen. Ik zal maar niet het zijpad inslaan dat begint bij de vraag hoe je ‘normaal’ moet definiëren. Iets wil ik er wel over zeggen: de zogenaamd normale mens die ’s avonds na gedane arbeid op de bank ploft, zal geen kunst in welke vorm dan ook maken. Daarvoor is een innerlijke gedrevenheid nodig. Dat is precies hetgeen uit alle verhalen naar voren komt. Al lezend kreeg ik de indruk dat alle verhalen mij iets meer vertelden over de schrijfster. Dat kan inbeelding zijn, iedere lezer maakt uiteindelijk zijn eigen verhaal.
Uit de verschillende verhalen neem ik er twee waarin de hoofdpersoon dagdroomt over hoe de metgezel (een broer, een partner) om zou kunnen komen. In het geval met de overheersende, behoudende en veel te nuchtere broer, stelt ze zich voor dat zij op een steiger aan zee iets laat vallen, dat hij zou pakken waarna hij door een golf wordt meegenomen. In het andere geval telt de ik beren die ze tegenkomen, waarbij de 59e beer fataal zou worden. Steeds is het personage ongelukkig door de ander die haar ruimte en ontplooiingsmogelijkheden beperkt. Dan is er nog de tiener die op een valse manier wordt beschuldigd van iets waar ze part noch deel aan heeft, maar die moet ervaren dat zelfs haar ouders haar niet geloven. Zij maken, niet boos maar bedroefd, bij de ouders van het valse wicht excuses. Alles bij elkaar geen vrolijke verhalen, maar zeker indringende.
Jammer vond ik dat ik te vaak de indruk kreeg dat het Engels wel heel letterlijk was vertaald, waardoor het Nederlands niet honderd procent Nederlands was. Als ik de oorspronkelijke uitgave onder handbereik had gehad, had ik daar zeker naar gegrepen. Het nawoord voegt nog wel wat toe; door de verhalen en door het aura dat om Sylvia Plath hangt, ben ik benieuwd naar haar als persoon. Daar stond wel tegenover dat ik niet blij was met de uitleg die Hughes geeft over zijn keuze. In de eerste afdeling staan De beste verhalen, in de tweede afdeling de mindere… Ik heb helemaal geen behoefte aan iemand die dat voor mij uitzoekt. In elke bundel staan wel betere en wat mindere verhalen of gedichten, maar welke dat zijn mag de lezer bepalen. Ook bij Plaths aantekeningen komt Hughes hinderlijk tussenbeide, hij vermeldt dat hij sommige heeft weggelaten omdat ze niet voor publicatie geschikt waren. Waarom is dat vermeldenswaard? De uitgever die een verhalenbundel samenstelt van een van de auteurs uit zijn fonds, doet de lezer ook geen plezier door op de achterflap te zeggen dat er wel meer verhalen waren, maar dat hij die niet had opgenomen omdat enzovoorts.
De aantekeningen zijn overigens boeiend, soms kleine waarnemingen van de mensen uit haar buurt. Vingeroefeningen in goed kijken en schrijven met als achterliggende idee dat sommige mensen als personage in een volgend verhaal of een volgende roman zouden kunnen optreden. Het is voor iedereen die schrijft een interessante exercitie. Een klein, zelf geschreven portretschetsje herlezend kan het je overkomen dat je ontdekt een paar wezenlijke details niet genoteerd te hebben. Ligt dat aan jou als schrijver, of waren die details niet zo belangrijk? Aangezien de schrijver geen foto’s neemt, zal de lezer van de woorden weer een eigen plaatje maken dat misschien wel op een flinke afstand staat van het beschreven personage. Al met al boek dat ik iedereen, lezers en schrijvers, van harte aanbeveel. Het gebruikte Nederlands moet je maar op de koop toe nemen.
keesschrevel 