Je niet te laten leiden door wat nu populair is, wat in antiquariaten, markten en kringloopwinkels geen optie is, kan interessante verrassingen opleveren. Zoals het boek dat ik net gelezen heb. Het bestaat uit zeven essays. Het eerste over de verwoestingen die de nationaal socialisten tussen 1933 en 1945 teweeg hebben gebracht door boekverbran-dingen en doordat belangrijke schrijvers uit Duitsland wegvluchtten. Uit eigen zicht wist ik wel dat de Duitse literatuur een klap had gekregen omdat de belangstelling voor schrijvers van de bezetters verdampt was. Voor de oorlog was Duitsland zo populair dat er in Nederland uitgevers waren die Duitse literatuur onvertaald uitgaven, soms nog voor de Duitse uitgave. Veel meer over de invloed van het Hitler-regime wist ik niet en dit gat heeft Walter Muschg kundig opgevuld. Van hem had ik trouwens ook niet eerder gehoord. Hij blijkt een Zwitserse literatuurgeschiedkundige die de literatuur zag in wereldverband, van oude godsdienstige teksten tot de Grieken en door naar zijn heden, dat wil zeggen tot 1965 toen hij (67 jaar) in Basel stierf. Ook betrok hij de psychologie in zijn beschouwingen. Naast germanistiek studeerde hij psychologie en latijn.
Dit boek verscheen in 1956 wat qua leeftijd een garantie zou kunnen zijn voor verouderd en saai, maar niets bleek minder waar, ik heb het geboeid gelezen. Bij het nazoeken van gegevens over het boek en de schrijver ontdekte ik dat er in 2009 nog een herdruk is verschenen, aangevuld met andere essays. Het is natuurlijk geen doen om per opstel dieper op de inhoud in te gaan. Kafka is bekend en heeft gezorgd voor het woord kafkaësk dat ik deze week nog hoorde van iemand die van het ene ambtelijke kastje naar de andere ambtelijke muur was gestuurd. Er is uiteraard meer.
Wie weet van Gerhart Hauptmann meer dan dat hij een naturalistisch schrijver was? Ooit beroemd en er zijn, zeker in Duitsland, de nodige straten naar hem vernoemd. Een neiging om zijn boeken te lezen had ik eerlijk gezegd niet. Nu blijkt dat hij juist door zijn roem creatief tot stilstand was gekomen. Ah, zo zat dat dus met Hauptmann.
Het langste stuk gaat over Freud als schrijver. Muschg bewondert zijn stijl en het enthousiasme dat hij in zijn boeken proeft. Die ene zin doet geen recht aan de 41 pagina’s, maar ja ik kan ze moeilijk overschrijven, als dat al mocht en als de lezer daarop zat te wachten. Muschg was iemand met sterke meningen en een oorspronkelijke manier van denken. Dat zal hem hebben aangetrokken in Eliza Butler, een Iers-Engelse wetenschapster in de Duitse taal- en letterkunde. Muschg beschrijft haar zo boeiend dat het jammer is dat we haar niet meer kunnen spreken; hoogstens zouden we op 13 november aanstaande haar zestigste sterfdag kunnen gedenken.
Met wat zoeken zijn er nog wel exemplaren van het beschreven boek te vinden, en voor wie Duits spreekt is er Die Zerstörung der deutschen Literatur und andere Essays van uitgeverij Diogenes.
keesschrevel 